FODMAP dieet
Standpunt FODMAP dieet
Het FODMAP beperkte dieet is een effectieve behandelmethode voor patiënten met het Prikkelbare Darm Syndroom (PDS) bij wie gezonde leefstijladviezen onvoldoende verbetering geven van de klachten . Het FODMAP dieet is ontwikkeld aan de Monash Universiteit (Melbourne) in Australië door P.R. Gibson and S.J. Shepherd.
Het FODMAP (fermentable oligosaccharides, disaccharides, monosaccharides, and polyols) dieet bestaat uit een restrictie van fermenteerbare oligosachariden (FOS/GOS), disachariden (lactose), monosachariden (fructose) en polyolen (o.a. mannitol, sorbitol). Indien FODMAPs slecht geresorbeerd worden in de dunne darm en (deels) onverteerd in het colon terecht komen kunnen klachten ontstaan.
Deze klachten ontstaan ten gevolge van snelle fermentatie van FODMAPs door de colonbacteriën. Bij deze fermentatie komen gassen vrij waardoor klachten optreden als gasvorming, abdominale pijn, misselijkheid en winderigheid. Door osmose ontstaat diarree.
Het vermijden van FODMAPs leidt tot klachtenvermindering (symptoombestrijding). Uit onderzoeken blijkt dat bij ongeveer 75% van de PDS-patiënten de klachten verminderen door dit dieet. Indien een voeding veel FODMAPs bevat kan overwogen worden om eerst de voeding te beperken naar een normale hoeveelheid FODMAPs, alvorens over te gaan tot een LOW-FODMAP dieet.
Van belang voorafgaande aan de start van het dieet is dat coeliakie is uitgesloten.
Het low FODMAP dieet is laag in gluten en beïnvloedt hiermee de diagnostiek voor coeliakie.
Het uitsluiten van coeliakie kan middels serologie; bepalen IgA-tTGA/EMA
Bij positieve serologie gevolgd door histologie MDL arts (duodenumbiopt).
Intensieve betrokkenheid door de diëtist bij het volgen van het FODMAP dieet is van essentieel belang om het klachtenverloop gestructureerd te evalueren en te zoeken naar een volwaardige voeding met een maximale variatie.
Het FODMAP dieet is een ingrijpend dieet dat (enige)meerkosten met zich mee brengt. Het dieet vergt een goede motivatie en voldoende intelligentie van de patiënt.
Aanbevolen websites met goede informatie over het dieet:
Martini ziekenhuis Groningen www.fodmapdieet.nl
Allergieplatform www.allergieplatform.nl
Netwerk Orthomoleculair Dietisten www.orthomoleculairdietisten.nl
Monash University site/ app www.monash.edu.au
Aanbevolen websites met goede informatie over het dieet:
Aanbevolen literatuur:
- L.A. van der Waaij, J. Stevens; FODMAP-beperkt diet bij prikkelbaredarmsyndroom, NTvG, 2014
- J. Stevens, L.A.van der Waaij “Het FODMAP- beperkte dieet; effectief bij PDS”; NtVD1 2014
- J. S. Barrett e.a., Extending Our Knowledge of Fermentable, Short-Chain Carbohydrates for Managing Gastrointestinal Symptoms , April 2013 Nutr Clin Pract
Flowchart FODMAP dieet
Deze Flowchart kan gebruikt worden als voorbeeld en kan aangepast worden aan de visie en afspraken binnen de eigen organisatie.
Bekijk hiervoor de van UMC Maastricht flowchart dieetbehandeling IBS 2017 Download
Behandeltools
Het FODMAP dieet is opgebouwd uit 3 behandelfasen.
Betrokkenheid van een diëtist met expertise op het gebied van het FODMAP dieet is van essentieel belang.
- Goede uitleg over de rol van FODMAPs in het ontstaan van klachten is essentieel voor de therapietrouw
- Begeleiding bij een juiste implementatie van het dieet
- Intensieve begeleiding gericht op volwaardige voeding en een maximale variatie; focus in fase 2-3
Fase
| |
1 | Eliminatiefase: 6-8 weken Low FODMAP
Educatie, juiste informatie (updates), ingrediënten lezen, implementatie in de sociale omgeving
Diagnosticeren van het effect: therapietrouw, klachten, QOL |
2 | Herintroductiefase: 1-3 maanden
Educatie, wekelijks één FODMAP herintroduceren.
Individuele tolerantie (FODMAP triggers)> gericht op een maximale variatie in het dieet
Symptomen fluctueren met non-food triggers als stress, menstruatie, roken, angst, depressie
Oligosachariden/ polyolen vaak lage tolerantie
Lage lactose tolerantie: overweeg lactase-enzymen
Lage fructose tolerantie: zoek balans met combinatie glucose en mix evt. met eiwit, vet en vezel |
3 | Combineren van FODMAPS 1+1+1+1+1 Lange termijn
Individueel advies/ maximale variatie/ volwaardigheid voeding/ maximale herplaatsing van het prebiotische effect van FODMAPS |
Evalueer het effect van de interventie, hulpmiddelen hierbij kunnen zijn:
De evaluatie lijsten die zijn ontwikkeld in Martini Ziekenhuis Groningen,
zie hiervoor de website www.fodmapdieet.nl
Het bijhouden van een goed eet en klachtendagboek gecombineerd met de "Bristol Stool Chart".
Het eet en klachtendagboek kan worden opgebouwd uit de volgende kolommen:
- Tijdstip van eten
- Wat en Hoeveel
- Hoeveelheid drinkvocht
- Beweging
- Bijzonderheden als ziekte, stress, menstruatie
- "Bristol Stool Chart" noteer de vorm van de ontlasting
- Overige klachten aangeduid met een vasscore
(rapportcijfer tussen 1-10 voor de hevigheid van de klachten)
Kritische kanttekeningen bij het FODMAP dieet:
Nauwelijks data over herintroductie
Combineren van FODMAPs1+1+1+1+1
Lange termijn effecten? Effect op de microbiota?
Herstel darmepitheel/ Invloed op barrièrefunctie/ immuunsysteem
Voor welke (sub)groep patiënten is het geschikt?
Opleidingsniveau, Motivatie, Vorm IBS (D-C-M-U), Ernst IBS?
Er zijn meer goed uitgevoerde studies nodig in verschillende landen
Van veel voedingsmiddelen is het FODMAP gehalte niet bekend
Er zijn geen goede afkapwaarden voor hoog/laag FODMAP gehalte
Nederlandse voeding is afwijkend van Australië
Grote sociale impact/ Ingrijpend en kostbaar
